Dieta niskobiałkowa – zasady i efekty diety oraz przykładowy jadłospis

Dieta ubogobiałkowa nie jest zalecana dla wszystkich i powinna być stosowana tylko w niektórych chorobach. Jak powinny wyglądać dania i przepisy niskobiałkowe? Czym charakteryzuje się dieta ubogobiałkowa? Jeśli zastanawiasz się, jak ograniczyć białko w diecie oraz co jeść a czego nie jeść na diecie niskobiałkowej, koniecznie przeczytaj poniższy artykuł.

Spis treści:

1. Dieta niskobiałkowa – kto powinien rozważyć jej zastosowanie?
2. Zasady diety niskobiałkowej
3. Białko w diecie niskobiałkowej
4. Co można jeść a czego unikać podczas diety niskobiałkowej?
   • Produkty i potrawy zalecane w diecie niskobiałkowej
   • Czego nie jeść na diecie niskobiałkowej?
5. Przykładowe przepisy diety niskobiałkowej
6. Jadłospis diety niskobiałkowej

Dieta niskobiałkowa – kto powinien rozważyć jej zastosowanie?

Dietę niskobiałkową, a dokładnie dietę lekkostrawną niskobiałkową stosuje się w chorobach nerek i wątroby, które przebiegają z niewydolnością tych narządów, a także u chorych na fenyloketonurię czy inne choroby związane z zaburzeniami przemiany aminokwasów lub białek. Warto podkreślić, że dieta niskobiałkowa – podobnie jak inne restrykcyjne sposoby żywienia, np. dieta bez jajek czy dieta niskowęglowodanowa – nie jest odpowiednia dla wszystkich. Przed jej rozpoczęciem zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem.

Zasady diety niskobiałkowej

Podstawowe zasady diety niskobiałkowej wynikają z celu tego modelu żywienia. Zadania diety ubogobiałkowej to:

• zapobieganie nadmiernemu wytwarzaniu toksycznych dla organizmu produktów przemiany białkowej,
• ochrona zmienionych chorobowo narządów – wątroby, nerek,
• utrzymanie możliwie dobrego stanu odżywienia pacjenta przez dostarczenie potrzebnej ilości energii i składników pokarmowych.

Dieta niskobiałkowa zawsze powinna być dopasowana indywidualnie do każdego pacjenta. Zapotrzebowanie na energię w diecie niskobiałkowej wynosi około 35 kcal/kg mc., a więc mieści się w granicach 2000–2500 kcal/dobę. Dieta niskobiałkowa powinna pokrywać to zapotrzebowanie i nie dopuścić do niedoborów. Jadłospis dopasowuje się w zależności od choroby. W diecie stosowanej w niewydolności nerek kalorie niebiałkowe powinny zostać dostarczone z produktów bogatoenergetycznych – węglowodanów i tłuszczów, natomiast w niewydolności wątroby głównym źródłem energii dla organizmu są węglowodany. Przy współistniejącej cholestazie tłuszcze powinno się ograniczyć, a w ostrych stanach chorobowych produkty tłuszczowe całkowicie się wyklucza. W takim jadłospisie największa jest rola węglowodanów w diecie, które stanowią główne źródło energii.

Sprawdź także: Białko w diecie – budulec nie tylko dla mięśni

Białko w diecie niskobiałkowej

Podstawową zasadą jest zmniejszenie ilości białka do granic tolerancji tego składnika przez chorego. Najczęściej dieta niskobiałkowa dostarcza 40-50 g białka na dobę (0,6–0,7 g/kg mc.). Z kolei w przypadku zaawansowanej niewydolności nerek czy wątroby zaleca się większe ograniczenia do poniżej 0,6 g/kg mc./dobę, czyli poniżej 40 g białka na dobę. Zakłada się, iż 3/4 powinno stanowić białko pochodzenia zwierzęcego (pełnowartościowe). Konieczne jest również ograniczenie podaży białka roślinnego (niepełnowartościowego) przez wprowadzanie pieczywa niskobiałkowego. W ten sposób ilość białka w diecie można zmniejszyć nawet o 15 g. Bardzo często tolerancja na białko zmienia się w czasie trwania choroby. Należy zatem dobierać białko tak, aby nie uszkadzało nerek lub wątroby oraz nie przyczyniało się do ujemnego bilansu azotowego i nie doprowadziło do wyniszczenia organizmu.

W tym miejscu warto wspomnieć o jeszcze jednej kwestii. Pokrycie zapotrzebowania na wapń, żelazo oraz witaminy rozpuszczalne w wodzie może być wyzwaniem, jeśli przez dłuższy czas stosowana jest dieta niskobiałkowa. Suplementacja preparatami wapniowymi, żelazem oraz witaminą D3 jest wówczas rozwiązaniem wartym rozważenia. Najlepiej skonsultować się w tej kwestii z lekarzem.

Co można jeść a czego unikać podczas diety niskobiałkowej?

Produkty i potrawy zalecane w diecie niskobiałkowej

W diecie niskobiałkowej dopuszcza się:

• pieczywo pszenne niskobiałkowe i niskosodowe,
• dodatki do pieczywa: masło, dżem, marmolada, miód; w umiarkowanych ilościach: sery twarogowe, serek homogenizowany, mięso gotowane, jaja, pasty: serowo-warzywne, serowo-rybne, mięsno-jarzynowe,
• zupy i sosy gorące: sosy łagodne, zaciągane żółtkiem, zaprawiane masłem, zagęszczane skrobią pszenną lub ziemniaczaną; koperkowy, cytrynowy, potrawkowy; w umiarkowanych ilościach: krupnik, jarzynowa z dozwolonych warzyw, ziemniaczana; przetarte zupy i sosy owocowe, zaprawiane skrobią pszenną lub ziemniaczaną, z dodatkiem świeżego masła, miękkiej margaryny lub zaciągane żółtkiem,          
• dodatki do zup: grzanki z pieczywa niskobiałkowego, ziemniaki, makarony z mąki niskobiałkowej,
• mięso w umiarkowanych ilościach: cielęcina, młoda wołowina, królik, kurczak, indyk; chude ryby gotowane: dorsz, pstrąg, karmazyn, lin, okoń, flądra, morszczuk, mintaj, płastuga, makrela,
• potrawy gotowane i duszone, bez tłuszczu, potrawki, budynie, pulpety z dodatkiem skrobi lub pieczywa niskobiałkowego,
• tłuszcze: masło, olej: słonecznikowy, rzepakowy, kukurydziany; oliwa z oliwek, margaryny miękkie,
• warzywa w umiarkowanych ilościach, gotowane, rozdrobnione, w formie purée: pomidor bez skórki, marchew, dynia, buraki, kabaczek, szparagi, pietruszka, seler, szpinak, sałata zielona, cykoria, rabarbar, fasolka szparagowa, groszek zielony, kalafior, brokuły, drobno starte surówki,
• ziemniaki gotowane i w postaci purée,
• owoce w umiarkowanych ilościach: jagodowe, cytrusowe, jabłka, morele, brzoskwinie, winogrona bez pestek, wiśnie, melony, kiwi, śliwki.

Czego nie jeść na diecie niskobiałkowej?

W diecie niskobiałkowej zakazane są:

• kakao, płynna czekolada, alkohol, kawa naturalna,
• pieczywo zwykłe, solone,
• wędliny, konserwy, ryby wędzone i marynowane,
• sery dojrzewające, topione, pleśniowe, sery typu feta, fromage,
• gorące zupy i sosy: na wywarach mięsnych, kostnych, grzybowych, rosoły, buliony, kapuśniak, ogórkowa, z nasion strączkowych; zaprawiane mąką, kwaśną śmietaną, zasmażkami; zupy w proszku; ostre sosy na wywarach mięsnych, kostnych, grzybowych, zasmażanych,
• dodatki do zup: dodatki z jajami, mięsem, nasionami roślin strączkowych, jaja gotowane na twardo, kluski francuskie, groszek ptysiowy,
• mięso w większych ilościach, tłuste: wieprzowina, baranina, gęś, kaczka; tłuste ryby: węgorz, łosoś, sum,
• potrawy smażone, pieczone, duszone w sposób konwencjonalny, marynowane, wędzone.
• tłuszcze: smalec, słonina, boczek, łój, margaryny twarde, kwaśna śmietana,
• warzywa: kiszonki, konserwowane z octem, warzywa solone, nasiona roślin strączkowych, ogórki, czosnek, cebula, brukiew, rzepa, kalarepa; zasmażane, grubo starte surówki, warzywa w dużych ilościach,
• owoce: niedojrzałe, suszone; gruszki, daktyle, czereśnie, owoce marynowane, owoce w nadmiernej ilości.

Sprawdź także: Mleko – które jest najzdrowsze? Rodzaje i wartość odżywcza mleka

Przykładowe przepisy diety niskobiałkowej

Przepisy diety niskobiałkowej mogą stanowić nie lada wyzwanie. Popularne dania, np. owsianka na śniadanie czy naleśniki na obiad, mogą być dobrymi pomysłami, ale w wariantach niskobiałkowych. Pomocne może być zaopatrzenie się w specjalne produkty niskobiałkowe: pieczywo, makarony, mieszanki mąk. Poniżej przedstawiamy przepisy na śniadanie niskobiałkowe, obiad niskobiałkowy i kolację niskobiałkową. Jadłospis należy jednak dopasować indywidualnie, a poniższy przykład może stanowić jedynie inspirację.

Jadłospis diety niskobiałkowej

Śniadanie: kanapki (pieczywo niskobiałkowe i niskosodowe) z serem żółtym, sałatą i pomidorem oraz herbata z cytryną

II śniadanie: smoothie owocowe

Obiad: makaron niskobiałkowy w sosie pomidorowym

Kolacja: ryż z mango i jabłkiem

Jeśli nie wiesz, jak zbilansować jadłospis w diecie niskobiałkowej, pomocą może być dobrze dobrana dieta pudełkowa. Warto też skorzystać z porady specjalisty dietetyka.